Ignacy Machowski

Mieszkańcy Staromieścia jeszcze o nim mówią słynny Igo, ale w Rzeszowie już mało kto pamięta aktora Ignacego Machowskiego. Ci, którzy to nazwisko kojarzą - wspominają o Leninie. Rzeczywiście, charakterystyczna łysina i rysy twarzy spowodowały, że stał się swego czasu specjalistą od ról Włodzimierza Iljicza. Ale dorobek artysty jest dużo większy: to około 600 ról na scenie, 100 w Teatrze Telewizji, kilkadziesiąt w filmie, kilkaset w radiu.

fot. archiwum rodzinne Jerzego Machowskiego

Henryk Stroka

"Poeta-romantyk. Pedagog-pozytywista"

To radiowa opowieść o Henryku Stroce, nieco zapomnianym dziś pisarzu, publicyście, a przede wszystkim - "nauczycielu nauczycieli" - jak o nim mawiali potomni.

Urodzony w 1839 roku w podjasielskim Bączalu Górnym, prawdopodobnie w rodzinie mieszczańskiej - Henryk Stroka ukończył gimnazjum męskie w Przemyślu, studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. Uczestniczył w powstaniu styczniowym, za co był przez kilka tygodni więziony we Lwowie. Potem przez rok pracował jako guwerner we dworze Tarnowskich w Chorzelowie pod Mielcem. Dzięki wsparciu Tarnowskiego ukończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Krakowie pracował w gimnazjum i liceum św. Jacka, wykładał też w krakowskim seminarium nauczycielskim męskim.
W 1879 roku przeniósł się do Rzeszowa, z którym związał się do końca życia. Był wykładowcą tutejszego rzeszowskiego seminarium nauczycielskiego męskiego, pisywał do "Kuriera Rzeszowskiego", aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym miasta. Tworzył felietony, poezję opartą na tradycji romantycznej, a także dramaty, które najprawdopodobniej nie zachowały się do dziś. Był też inicjatorem budowy pomnika Adama Mickiewicza w Rzeszowie.

Zapamiętany głównie jako autor wielu podręczników dla nauczycieli nauczania początkowego. Wówczas jego prace pedagogiczne miały charakter rewolucyjny, bowiem jako pierwsze na ziemiach polskich traktowały ucznia podmiotowo i wskazywały nauczycielom konieczność wszechstronnej opieki nad wychowankami już od pierwszych dni pobytu w szkole wiejskiej.

Henryk Stroka zmarł nagle (nie znamy przyczyn jego śmierci) w 1896 roku w Rzeszowie. Jego grób znajduje się na Starym Cmentarzu przy ulicy Targowej. Został wyremontowany w 1993 roku staraniem Stanisława Syzdka ze Stowarzyszenia Miłośników Skołyszyna i Okolic. Występujący w reportażu - Dorota Miszczak (autorka monografii o Stroce) oraz dr hab. Kazimierz Maciąg profesor Uniwersytety Rzeszowskiego - opowiadają się za nazwaniem jednej z rzeszowskich ulic imieniem Henryka Stroki.